درمدل قرارگیری بصورت روبروی هم، خطوط نیرو هنگامیکه به خط المرکز یاتاقان نزدیک می شوند بصورت همگرا میگردند.این مدل می تواند نیروهای محوری رادرهردومسیر درنظر گرفته که این البته بوسیله یک یاتاقان در یک زمان امکان پذیر میگردد.این مدل قرارگیری برای حالتی که در اثر عدم هم محوری ،ممانهای خمشی یا کج شونده(tilting moments) بوجود امده مناسب نمی باشند.
درمدل قرارگیری پشت به پشت ،خطوط نیرو هنگامیکه به خط المرکز یاتاقان نزدیک می شوند بصورت واگرا میگردند.همچنین این مدل می تواند نیروهای محوری را در دومسیر تحمل نماید.دراین مدل اولین یاتاقان باعث انتقال نیرو از کنس داخلی وسپس ساچمه و انتقال ان به طرف کنس بیرونی میگردد.این مدل قرارگیری یاتاقان ها ،معمولا در پمپهای فرایندی مورد استفاده قرار می گیرند.همچنین در مواردی که ممانهای خمشی که حاصل عدم هم محوری شافت می باشد وجود داشته باشند انگاه قرارگیری یاتاقانها به اینصورت توصیه میگردد.

سایر انواع یاتاقانها

رولبرینگهای استوانه ای
دربرخی از پمپها به جای بلبرینگهای شیار عمیق تک ردیفه از رولبرینگهای استوانه ای بعنوان یاتاقان شعاعی استفاده می شود.این رولبرینگها ،دارای یک سری غلتکهای استوانه ای بوده که در بین کنسهای داخلی وبیرونی یاتاقان قرارگرفته اند.هرچند که این نوع یاتاقان توانایی تحمل بارهای محوری را ندارد ولی در این یاتاقان اصطکاک بسیار کم بوده ومی توانند بارهای شعاعی بزرگی را تحمل کنند.این نوع یاتاقانها ضمن قابلیت درتحمل بارهای سنگین ،قادر به چرخش باسرعتهای بالا نیز هستند.دریک نوع از انها که شماره آن با حرف NU اغاز می شود حلقه پائینی بدون لبه وقابل تفکیک شدن است ودرنوع دیگر که با حرف N مشخص می شود حلقه بالایی بدون لبه می باشد.در مواردی نظیر انبساط طولی شفت در اثر حرارت،امکان جابجایی حلقه ها درامتداد محوری از ایجاد تنش جلوگیری می کند.درنوع دیگر که باحرفNJ شروع میشود حلقه داخلی در یک سمت دارای لبه است،لذا امکان تغییر مکان محوری از یک سمت وجود دارد.درسری که با حرف NUP شروع می شوند ،حلقه پائینی دریک سمت لبه یکپارچه ودر سمت دیگر لبه جداشدنی دارد.این نوع طراحی باعث می شود که درابتدا یاتاقان قابل تفکیک را براحتی نصب نموده وسپس با گذاشتن لبه شل درجلوی آن،رولبرینگ را از دوطرف درامتداد محوری تثبیت کرد.
یاتاقانهای ژورنال (journal bearings)
از جمله عمومی ترین این نوع از یاتاقانها ،نوع بوشی(sleeve type) می باشد که این نوع یاتاقان قادر به جذب نیروهای شعاعی از محور بوده ولی نمی توانند نیروهای محوری را تحمل کنند. این نوع یاتاقان در اکثر پمپهای بزرگ دارای یک سطح داخلی بوده که دربیشتر موارد این سطح از فلز الیاژی بابیت(babbit) ساخته می شود.این پوشش فلزی باعث کاهش اصطکاک گردیده و هرگونه ذرات خارجی که وارد این محفظه گردد ،درداخل این پوشش فرورفته واز صدمه دیدن محور جلوگیری میگردد.
روانکاری مناسب وخوب از جمله پارامترهای کلیدی وحساس در طول عمر این یاتاقانها به حساب می اید.برای ایجاد یک فیلم روغن پایدار بین یاتاقان و محور ،درداخل سطوح یاتاقانها همواره از شیارهای مخصوص پخش روغن استفاده گردیده است.
روغن روانکاری(oil lubrication)
گرید ویسکوزیته ISO بر ویسکوزیته روغن در دمای 40درجه سانتی گراد دلالت دارد.بعبارت دیگر مثلا ISO VG 100 به معنای انستکه روغن دردمای 40 درجه سانتی گراد دارای ویسکوزیته 100 سانتی استوکس می باشد.هگامیکه گرید ویسکوزیته افزایش می یابد انگاه این روغنها روانکاری مناسب ورضایت بخشی را برای یاتاقانها بوجود اورده که البته باید محدودیتهای افزایش دما را نیز در نظر گرفت.اغلب پمپها به یک روغن با گرید ISO VG 68 ویا ISO VG 100 برای ایجاد یک روانکاری مناسب ومطمئن دریاتاقان نیاز خواهند داشت.درروغنهای معدنی بدلیل بروز اکسیداسیون در روغن دراثر کارکرد پمپ بصورت مداوم در دمای 100درجه سانتی گراد می بایست این روغن هر سه ماه ویا 2000ساعت کارکرد (هرکدام که زودتر روی دهند) تعویض گردد.هرچند که روغنهای مصنوعی(Synthetic) باتوجه به اینکه مقاومت بیشتری درخصوص دما دارند لذا این خاصیت باعث میگردد که در پریودهای بلندتری تعویض گردند.بعنوان یک راهنمای کلی ،هنگامیکه سطوح الودگی درروغن که شامل ذرات ویا اب است ،حداکثر 0.2% گردند انگاه لازم است تا روغن تعویض گردد.
روانکاری استاتیکی
دریک پمپ افقی،سطح روغن می بایست در مرکز پائین ترین ساچمه در درون یاتاقان قرار بگیرد.(شکل زیر).همچنین روغن میبایست قادر باشد تا از هردوطرف یاتاقان توانایی ورود به انرا داشته باشد.(مخصوصا در یاتاقانهای تک ردیفه ودو ردیفه).
هنگامیکه بر روی محفظه یاتاقان از یک نشانگر شیشه ای(sight glass) استفاده گردد،اینکار باعث افزایش قابلیت اطمینان در کیفیت نشان دادن سطح روغن نسبت به روغندانهای با سطح ثابت(constant level oil) میگردند.(درقسمت بعدی توضیح داده خواهند شد).ذکر این نکته لازم است که سطح روغن نشان داده شده درنشانگر شیشه ای هنگامی که پمپ در حال کار کردن می باشد ممکن است اندکی متغیر باشد که این خود بستگی به چرخش محورپمپ ونوع نشانگر شیشه ای مورد استفاده دارد.
روغندانهای سطح ثابت (constant level oiler)
همانگونه که از نام انها پیداست این روغندانها برای نگه داشتن یک سطح ثابتی از روغن در داخل مخزن روغن ویا محفظه یاتاقان می باشد.هنگامیکه سطح روغن پائین بیاید انگاه هوا به این روغندان وارد گردیده وبه روغن موجود در آن نیرو وارد می کندتا این روغن را به محفظه یاتاقان وارد نماید.به همین طریق،یک سطح ثابتی از روغن در داخل محفظه یاتاقان ثابت نگه داشته می شود.ذکر این نکته لازم است که ماهیت وساخت روغندانهای سطح ثابت به گونه ای است که همواره تمایل به گرفتگی درداخل انها زیاد می باشدفلذا میبایست درزمانهای لازم نسبت به تعمیرات انها اقدام گرددوگرنه این گرفتگی باعث میگردد که سطح ومقدار روغن به اشتباه نشان داده شود.
روانکاری با رینگ روغن (oil ring lubrication)
این ساختار،معمولا از یک رینگ برنجی که بر روی محور بصورت معلق قرارگرفته ودرزیر یاتاقان بصورت اویزان شده در داخل مخزن روغن می باشدتشکیل گردیده است.هنگامیکه این رینگ به همراه محور به چرخش در می اید،انگاه رینگ، روغن راازداخل مخزن روغن به بالا کشیده وانرا به داخل یاتاقانها وارد میکند.سوراخ رینگ معمولا به اندازه 1.6-2 برابر قطرمحوربوده وهمچنین مخزن روغن باید بگونه ای قراربگیرد که رینگ به اندازه حدودا 10 تا 20 درصد قطرآن درداخل ظرف غوطه ور شود.درحالیکه این سیستم برای پمپهایی که سرعت بالایی دارند مناسب می باشد ولی این حالت میتواند باعث بروز سایش دراجزای رینگ گردد.برای بالابردن میزان بازدهی واثربخشی لازمست که خط المرکز پمپ کاملا بصورت افقی قرارگرفته ودرغیر اینصورت هرگونه انحراف درخط المرکز باعث کاهش توانایی کارکرد مجموعه درانتقال روغن از داخل مخزن روغن به بالا میگردد.